Ich rodzimym miejscem występowania jest region Altiplano w Andach (Wheeler, 1995). Wśród alpak można wyróżnić dwa typy – Suri i Huacaya, choć nie są to oddzielne rasy. Krzyżowanie dwóch alpak typu Suri może doprowadzić do uzyskania potomstwa typu Huacaya, podobnie jak krzyżowanie dwóch alpak typu Huacaya może dać potomstwo typu Suri.
Alpaka typu Suri cechuje się długim, prostym włóknem opadającymi na boki ciała, podczas gdy alpaka typu Huacaya posiada krótsze, pofalowane włókna, nadające ciału gąbczasty wygląd. W Andach spotyka się również zwierzęta o pośrednim wyglądzie, nazywane Chili. Jednakże, na całym świecie alpaki typu Huacaya stanowią około 90% populacji alpak (Wheeler, 1995; Podbielska i Piórkowska, 2022 b).
Archeolodzy datują proces udomowienia alpaki na około 4000–5000 lat p.n.e. Istniały równolegle trzy hipotezy pochodzenia tych zwierząt. Według pierwszej z nich wikunia jest przodkiem alpaki; druga zakładała, że zarówno alpaka, jak i lama wywodzą się od guanako; zwolennicy trzeciej uważali, że alpaka powstała jako krzyżówka lamy z wikunią (Wheeler, 1995). Dopiero badania genetyczne i genomiczne wykazały, że alpaka wywodzi się od wikunii, podczas gdy lama od guanako (Fan i in., 2020; Kadwell i in., 2001).
23 stycznia 2021 r. weszła w życie Ustawa o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. 2021, poz. 36), zgodnie z którą lista zwierząt gospodarskich została rozszerzona o gatunek Vicugna pacos, aby umożliwić prowadzenie hodowli alpak w sposób właściwy dla zwierząt gospodarskich (Podbielska i Radko, 2020; Podbielska i in., 2021 a). Ważną kwestią w przypadku wpisywania konkretnych osobników do ksiąg hodowlanych jest przeprowadzanie identyfikacji osobniczej i kontroli pochodzenia zwierząt. Analizy z udziałem DNA pozwalają na weryfikację potomstwa pochodzącego po wskazanych rodzicach, jak i zapobiegają ewentualnym pomyłkom i zafałszowaniom rodowodów (Podbielska i Radko, 2020). Wysokie kompetencje laboratorium w profilowaniu DNA zapewniają regularne Międzynarodowe Testy Biegłości (ang. ISAG International Comparison Test) organizowane przez Międzynarodowe Towarzystwo Genetyki Zwierząt (ISAG; ang. International Society for Animal Genetics) co dwa lata, a udział w nich zapewnia stosowanie standaryzowanej nomenklatury w profilowaniu DNA (Podbielska i in., 2021 b). Celem pracy było przygotowanie 22 unikatowych genotypów, rozesłanych następnie do uczestników Alpaca/Llama Comparison Test.
Wyniki badań nukowych Międzynarodowy Test Biegłości Profilowania STR Alpak i Lam Dwa spośród 22 genotypów miały ustalony profil DNA i służyły jako próbki referencyjne. Dodatkowo, wszystkie próbki poddano analizom bioinformatycznym w celu określenia ich różnorodności genetycznej.
Na podstawie otrzymanych 22 profili DNA sporządzono dendrogram odległości genetycznych Otrzymano dwa główne klady genetyczne, które kolejno dzieliły się na subklady. Co ciekawe, klady nie podzieliły się zgodnie z przynależnością fenotypową zwierząt. Alpaki i lamy mają wspólne markery mikrosatelitarne (Lang i in., 1996; Penedo i in., 1999), pomimo to markery te umożliwiają dobre rozróżnienie gatunkowe tych zwierząt w przypadku, gdy mamy do czynienia z osobnikami czysto rasowymi (Podbielska i in., 2021 a).
Niestety, podbój Ameryki Południowej przez Hiszpanię, który miał miejsce w XVI w., spowodował masową hybrydyzację alpak i lam hodowanych uprzednio w czystości rasy (Wheeler, 2012; Wheeler i in., 1992, 1995). Dowiedziono, że mimo zastosowania konkretnych programów hodowlanych, alpaki i lamy wciąż genetycznie nie rozdzieliły się od siebie i do dzisiaj występują alpaki z domieszką lamy, jak i lamy z domieszką alpaki. Fakt ten został potwierdzony zarówno badaniami mikrosatelitarnego DNA (Echalar i in., 2020; Echalar i Barreta, 2022; Podbielska i in., 2021 a; Varas i in., 2020), jak i z udziałem mitochondrialnego DNA (Barreta i in., 2013 b; Marín i in., 2017; Podbielska i Piórkowska, 2022 a,b), a nawet chromosomu Y (Marín i in., 2017).
Zapraszamy do przeczytania całego artykułu – załącznik
